Czy pracodawca może wysłać pracownika na urlop bez jego zgody?

Pracodawca ma prawo jednostronnie udzielić pracownikowi urlopu w dwóch przypadkach: jeśli jest to zaległy urlop, lub jeśli jest to urlop w okresie wypowiedzenia. Jak każda z tych sytuacji wygląda w praktyce?

Zgodnie z art. 168 Kodeksu pracy, niewykorzystany urlop wypoczynkowy powinien zostać udzielony najpóźniej do 30 września następnego roku kalendarzowego. Jeśli pracownik nie złoży wniosku o wykorzystanie zaległego urlopu w tym terminie, pracodawca ma prawo skierować go na taki urlop bez jego zgody. Uprawnieninie to na celu zapewnienie, że pracownik skorzysta z przysługującego mu wypoczynku, a pracodawca wypełni swoje obowiązki wynikające z przepisów prawa pracy.

W okresie wypowiedzenia umowy o pracę pracodawca może zobowiązać pracownika do wykorzystania przysługującego mu urlopu wypoczynkowego, zarówno bieżącego, jak i zaległego. Jest to uregulowane w art. 167¹ Kodeksu pracy. W takiej sytuacji zgoda pracownika nie jest wymagana, a odmowa jest de facto naruszeniem obowiązków pracowniczych. Celem tego przepisu jest umożliwienie pracodawcy rozliczenia należnych urlopów przed zakończeniem stosunku pracy, aby nie pojawiła się konieczność wypłaty ekwiwalentu za niewykorzystany urlop. ​

Poza wymienionymi wyżej wyjątkami, pracodawca nie ma prawa jednostronnie narzucać terminu urlopu pracownikowi. Dotyczy to także przestoju w pracy. W przypadku przestoju w pracy, spowodowanego np. brakiem zamówień czy problemami technicznymi, pracodawca nie może zmusić pracownika do skorzystania z urlopu wypoczynkowego. Takie działanie byłoby niezgodne z przepisami prawa pracy. W sytuacji przestoju pracownikowi przysługuje wynagrodzenie postojowe, a ewentualne udzielenie urlopu wymaga jego zgody. ​

Urlop bezpłatny udzielany jest wyłącznie na wniosek pracownika. Pracodawca nie może jednostronnie skierować pracownika na taki urlop, nawet w przypadku trudnej sytuacji finansowej firmy czy braku pracy. Wymagana jest tutaj obopólna zgoda, a narzucenie urlopu bezpłatnego bez wniosku pracownika jest niezgodne z prawem.