Umowa cywilnoprawna: czym jest i kiedy można ją zawrzeć?

Umowa cywilnoprawna to umowa, której kształt reguluje Kodeks cywilny. Zawiera się ją w formie pisemnej lub ustnej, a jej treść może być niemal dowolna. Oczywiście znajdujące się w niej zapisy muszą być zgodne z obowiązującym prawem, ale poza tym obie strony mają daleko idącą swobodę w zakresie kształtowania umowy.

Umowa cywilnoprawna, w przeciwieństwie do umowy o pracę, nie jest regulowana przez zapisy Kodeksu pracy. W praktyce oznacza to, że osoby zatrudnione na podstawie umowy zlecenie czy umowy o dzieło nie są pracownikami i nie przysługuje im specjalna ochrona z tego tytułu. Nie mają też urlopu wypoczynkowego czy innych praw pracowniczych.

Istnieją dwa rodzaje umów o pracę, na podstawie których firmy zatrudniają osoby do pracy. Są to:

• umowa zlecenie,
• umowa o dzieło.

Inne rodzaje umów cywilnoprawnych nie obejmują rynku pracy, a dotyczą innych rodzajów działań lub świadczeń. Przykładem często spotykanych umów cywilnoprawnych, które nie są związane z rynkiem pracy, są umowy najmu.

Umowa zlecenie to umowa zawierana między zleceniodawcą a zleceniobiorcą, w ramach której zleceniobiorca zobowiązuje się wykonać określone działania w określonym czasie. Rozliczenie następuje na zasadzie stawki godzinowej lub jednorazowego wynagrodzenia za wykonanie całej umowy.

W przypadku umowy zlecenie obowiązuje minimalna stawka godzinowa, która w okresie od 1 stycznia 2024 do 30 czerwca 2024 roku wynosi 27,70 zł brutto. Oznacza to, że wynagrodzenie za całe zlecenie nie może być niższe, niż minimalna stawka godzinowa pomnożona przez liczbę zrealizowanych godzin zlecenia.

Umowa zlecenia jest najbardziej elastyczną formą zatrudnienia, a firmy nie muszą opłacać składek oraz podatku dochodowego za studentów i osoby uczące się do 26 roku życia.

Zdarza się, że umowa zlecenie wypełnia formalne przesłanki do bycia umową o pracę (podporządkowanie pracodawcy, stałe godziny i miejsce pracy, płatne urlopy). Wówczas Państwowa Inspekcja Pracy może zobowiązać pracodawcę do zawarcia umowy o pracę wstecz, co skutkuje obowiązkiem wypłaty wszystkich należności ze stosunku pracy, wynagrodzenia urlopowego, nadgodzin, a także wyrównania do płacy minimalnej.

Umowa o dzieło to umowa zawierana między zlecającym a wykonawcą, w ramach której wykonawca zobowiązuje się dostarczyć konkretne dzieło w określonym czasie. Przedmiotem umowy nie są czynności, a rezultat w postaci uzgodnionego dzieła. Wynagrodzenie wypłaca się po oddaniu dzieła i zaakceptowaniu go przez zlecającego, choć wykonawca może wcześniej otrzymać uzgodnioną zaliczkę.

Umowa o dzieło nie jest obłożona żadnymi składkami na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. Wykonawca opłaca jedynie podatek, którego wysokość zależy od kosztów uzyskania przychodu. Po umowę o dzieło chętnie sięgają artyści, choć stosuje się ją również w innych sektorach gospodarki.

Umowę cywilnoprawną mogą zawrzeć wszystkie pełnoletnie osoby fizyczne, a także większość osób prawnych, w tym firmy, fundacje oraz organizacje pozarządowe. Ponadto dzieci w wieku 16 lub 17 lat mogą podpisać umowę cywilnoprawną, ale tylko za zgodą opiekuna prawnego. Młodsze dzieci, w wieku od 13 do 15 lat, mogą podpisać umowę cywilnoprawną w wyjątkowych sytuacjach, w kontekście wykonywanej przez nie działalności artystycznej, sportowej lub reklamowej.

Umowa cywilnoprawna jest uważana za zawartą niezależnie od formy. Oznacza to, że strony nie muszą podpisać oficjalnej umowy – wystarczy zgoda ustna lub wymiana e-maili. Mimo to dla celów dowodowych warto zawierać umowy cywilnoprawne w formie pisemnej lub elektronicznej, korzystając z podpisu zaufanego.