Zwolnienie dyscyplinarne – konsekwencje i możliwe powody

Zgodnie z art. 52 Kodeksu pracy, pracodawca ma prawo rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika w trzech głównych przypadkach. Są to:

1. ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych,
2. popełnienie przestępstwa w czasie trwania umowy o pracę,
3. zawiniona utrata uprawnień koniecznych do wykonywania pracy.

Każdy z tych trzech powodów w pełni uzasadnia zwolnienie dyscyplinarne pracownika. Jest jednak kilka subtelnych detali, które mogą całkowicie zmienić ocenę danej sytuacji. Przyjrzyjmy się teraz każdej z trzech możliwych przyczyn zwolnienia dyscyplinarnego.

Jednym z głównych powodów zwolnienia dyscyplinarnego jest ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych. Oznacza to świadome i poważne złamanie zasad wynikających z umowy o pracę lub regulaminu wewnętrznego firmy. Pracownik ma obowiązek wykonywać swoje zadania zgodnie z ustalonymi standardami, a rażące naruszenie tych zasad może skutkować natychmiastowym rozwiązaniem umowy.

Przykładem takiego naruszenia jest nieusprawiedliwiona nieobecność w pracy, lub wręcz porzucenie pracy. Gdy pracownik opuszcza miejsce pracy bez uprzedzenia lub nie dostarcza odpowiedniego zwolnienia lekarskiego, pracodawca może (choć nie musi) uznać to za poważne naruszenie dyscypliny. Innym przykładem jest stawienie się w pracy w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środków odurzających. Taka sytuacja stwarza zagrożenie dla zdrowia i bezpieczeństwa zarówno samego pracownika, jak i jego współpracowników.

Do ciężkich naruszeń należy również odmowa wykonania poleceń służbowych bez uzasadnionej przyczyny. Jeśli pracownik celowo ignoruje polecenia przełożonych lub działa w sposób sabotujący pracę zespołu, może to zostać uznane za rażące naruszenie obowiązków. Pracodawca ma prawo oczekiwać zaangażowania i odpowiedzialności, a skutkiem świadomego łamania tych zasad może być wilczy bilet.

Drugą podstawą do zwolnienia dyscyplinarnego jest popełnienie przez pracownika przestępstwa w czasie trwania stosunku pracy. Musi to być przestępstwo oczywiste lub potwierdzone prawomocnym wyrokiem sądu, które jednocześnie wpływa na zdolność pracownika do wykonywania swoich obowiązków lub podważa zaufanie pracodawcy.

Przykładem takiego przestępstwa jest kradzież mienia firmy, przywłaszczenie sprzętu służbowego lub fałszowanie dokumentów finansowych. Takie działania nie tylko naruszają prawo, ale także nadszarpują relację opartą na zaufaniu między pracownikiem a pracodawcą. Inne możliwe przykłady to chociażby oszustwo oraz defraudacja środków finansowych. To częsta przyczyna dyscyplinarki wśród pracowników, którzy mają do czynienia z pieniędzmi podczas pracy.

Warto podkreślić, że nie każde przestępstwo popełnione przez pracownika jest podstawą do zwolnienia dyscyplinarnego. Liczy się to, czy przestępstwo ma bezpośredni wpływ na obowiązki zawodowe lub wizerunek firmy. Jeśli przestępstwo zostało popełnione poza miejscem pracy i nie wpływa na relacje zawodowe, sąd może uznać, że zwolnienie dyscyplinarne odbyło się niezgodnie z prawem pracy, a wówczas pracownik otrzyma stosowną rekompensatę oraz odszkodowanie.

Trzecią przyczyną zwolnienia dyscyplinarnego jest zawiniona utrata uprawnień niezbędnych do wykonywania pracy na danym stanowisku. Oznacza to sytuację, w której pracownik z własnej winy traci kwalifikacje lub pozwolenia konieczne do wykonywania swoich obowiązków, co uniemożliwia mu dalsze pełnienie funkcji.

Przykładem jest kierowca zawodowy, który traci prawo jazdy w wyniku prowadzenia pojazdu pod wpływem alkoholu lub przekroczenia limitu punktów karnych. Bez ważnych uprawnień nie może on kontynuować pracy na swoim stanowisku, a wina leży po jego stronie, co daje pracodawcy podstawę do rozwiązania umowy w trybie dyscyplinarnym. Podobnie jest w przypadku lekarza, który traci prawo wykonywania zawodu na skutek rażących błędów medycznych lub złamania przepisów etyki zawodowej.

Zawiniona utrata uprawnień dotyczy także innych zawodów wymagających certyfikacji lub zezwoleń, np. operatorów maszyn, inżynierów budowlanych czy pracowników branży finansowej. W każdym z tych przypadków pracodawca musi udowodnić, że utrata uprawnień nastąpiła z winy pracownika i uniemożliwia mu dalsze wykonywanie pracy zgodnie z umową.

Jeśli chodzi o prawne konsekwencje zwolnienia dyscyplinarnego, to jest ich aż pięć. Do tego dochodzą mniej oczywiste skutki niewynikające wprost z prawa, np. problemy ze znalezieniem pracy lub całkowita utrata wiarygodności. Przyjrzyjmy się teraz każdej z możliwych konsekwencji zwolnienia dyscyplinarnego.

Informacja o rozwiązaniu umowy w trybie dyscyplinarnym zostaje odnotowana w świadectwie pracy. Taki zapis utrudni znalezienie nowego zatrudnienia, gdyż potencjalni pracodawcy po prostu postrzegają takiego kandydata jako mniej wiarygodnego.​ Informacja o wilczym bilecie zostaje w świadectwie pracy już na zawsze.

Pracownik zwolniony dyscyplinarnie traci prawo do natychmiastowego otrzymania zasiłku dla bezrobotnych. Prawo do świadczenia przysługuje dopiero po upływie 180 dni od dnia rejestracji w urzędzie pracy.​ Utrudnia to utrzymanie się po utracie źródła dochodów, choć urząd oczywiście wciąż pomaga przy poszukiwaniu pracy.

Rozwiązanie umowy w trybie dyscyplinarnym oznacza, że pracownik nie otrzymuje odprawy, nawet jeśli normalnie by mu przysługiwała. Zresztą, co chyba jest logiczne, umowa zostaje rozwiązana ze skutkiem natychmiastowym, bez okresu wypowiedzenia, a więc jednocześnie znika źródło dochodu pracownika.​

Pracownikom, z którymi rozwiązano umowę za wypowiedzeniem, przysługują dni wolne na poszukiwanie nowego zatrudnienia. W przypadku zwolnienia dyscyplinarnego takie dni wolne nie są udzielane.​

Jeśli pracownik swoim działaniem wyrządził szkodę pracodawcy, ten może dochodzić odszkodowania na drodze sądowej. Dotyczy to sytuacji, w których np. pracownik dopuścił się kradzieży lub zniszczenia mienia firmy. Jednak, co do zasady, odpowiedzialność pracownika jest ograniczona do wysokości trzech miesięcznych pensji (choć są wyjątki od tej zasady, o których należy pamiętać).